İdrar Kaçırma

İdrar Kaçırma

İdrar kaçırma nedir?

Üriner inkontinans yani istemsiz idrar kaçırma milyonlarca kadını etkileyen bir sorundur. İleri yaştaki kadınlarda daha yaygın görülmesine karşın genç kadınları da etkileyebilmektedir. İdrar kaçırma yaşlanmanın doğal bir parçası ya da birlikte yaşanmak zorunda olunan bir durum değildir.

İdrar kaçırma tipleri ve nedenleri nelerdir?

En sık görülen iki idrar kaçırma türü stres inkontinans yani karın içi basıncının artışı ile görülen ve sıkışma tipi (urge inkontinans) idrar kaçırmadır. İdrar kaçırma kilo artışı, medikal problemler – eşlik eden hastalıklar, kullanılan ilaç tedavileri ve/veya inme veya demans – bunama ile ilişkili beyin fonksiyonlarındaki bozukluğa bağlı olabilmektedir.

- Stres inkontinans: Karın içi basıncını artıran faaliyetlerde ortaya çıkar: Bunlar arasında öksürme, hapşırma, gülme, ağır kaldırma, koşma, zıplama gelir. İdrar hissi olmadığı halde karın içi basıncı arttığında hasta istemsiz idrar kaçırır. Sebebi karın içi basıncı arttığında idrar yapılan borunun (üretra) etrafındaki kasların ve dokuların yeterli kapanamaması ve idrar akışına izin vermesidir. Risk faktörleri arasında çok sayıda normal vajinal doğum, fazla kilo – obezite, vakum ile doğum, iri bebek doğurma öyküsü, menopoz bulunmaktadır.

- Sıkışma tipi (urge inkontinans): Bu hastalarda kontrol edilemeyen acil işeme ihtiyacı vardır. Hasta tipik olarak bu durumu “tuvalete giderken aniden altıma kaçırdım” şeklinde ifade eder. Bu tip idrar kaçırmanın tetikleyici unsurları soğukta dışarı çıkmak, musluktan su sesini duymak, eve girişte kapı anahtar sesinin duyulmasıdır. Sıkışma tipi idrar kaçırmada sık idrara gitme öyküsü vardır (gece ve gündüz). Normal döngüde günde sekiz ve daha az, gece 1 defa tuvalete gidilirken, bu hastalar kaçırmamak adına sürekli tuvalete giderler. Bu durum idrar torbası kaslarının aşırı aktif ve duyarlı olmasından kaynaklıdır. Bir kısım hastada omurilik hasarına ya da Parkinson Hastalığı gibi nörolojik hastalıklara da bağlı da sıkışma tipi idrar kaçırma gelişebilmektedir.

- Mikst tip: Hem stres hem sıkışma tipi idrar kaçırma vardır.

- Taşma tipi idrar kaçırma (overflow): İdrar torbasının aşırı gerilmesine bağlı gelişir. İdrar torbasında aşırı idrar birikmiştir, hasta idrar yapma zorunluluğu hissetmeksizin küçük küçük idrar kaçırır, idrar torbası tam boşalmaz, bir kısmı taşar, tekrar dolar. Nörolojik hastalıklarda, diyabette, geçirilen geniş ameliyatlar sonrası, omurilik yaralanmalarında görülebilmektedir.

İdrar kaçırma için risk faktörleri nelerdir?

İleri yaş, obezite, çok doğum yapmış olmak, vajinal doğum (stres tipi idrar kaçırma için risk faktörü olmakla birlikte sezaryen doğum idrar kaçırmadan korumamaktadır), aile hikayesi (özellikle sıkışma tipi idrar kaçırmada daha sık), ırk, eşlik eden medikal hastalıklar (diyabet, inme, depresyon, gaita kaçırma, menopozdaki vajinal atrofi, genitoüriner cerrahi [rahim alma ameliyatı sonrası], alt karın bölgesine radyoterapi), sigara, kahve tüketimi, sık idrar torbası enfeksiyonları risk faktörleri arasındadır.

İdrar kaçırma tanı yöntemleri nelerdir?

- Hasta değerlendirme ve sorgulaması: İdrar kaçırma türleri farklı farklı olduğundan, tanının doğru konmasında ilk basamakta hangi türde idrar kaçırma olduğunun belirlenmesi önemlidir. İdrar kaçırma probleminin nasıl olduğu; öksürme, aksırma, gülme, zıplama ile mi, yoksa tuvalete yetişememe probleminin mi daha ön planda olduğu, cinsel aktivite sırasında idrar kaçırma problemi olup olmadığı, gece kaç defa idrara çıkıldığı gibi sorular ile hangi tip idrar kaçırmanın olduğu hakkında fikir edinilir. Kronik hastalıklar, kullanılan ilaçlar (örneğin idrar söktürücü tansiyon ilaçları) öğrenilir.

- Muayene: Kadın hastalıkları uzmanı tarafından muayene masasına alınarak önce muayene yapılır, pelvik organ sarkması (idrar torbası, rahim ya da barsak) olup olmadığı değerlendirilir. İdrar kaçırma gözlenir, hasta ıkındırılır, öksürtülür, bunlarla kaçak izlenmiyorsa, hasta ayağa kaldırılarak muayene edilir. Temel nörolojik değerlendirme yapılır.

- Testler: İdrar tahlili (enfeksiyon varlığı açısından), rezidü idrar hacmi (hasta idrarını boşalttıktan sonra idrar torbasında kalan idrar miktarının değerlendirilmesi), Q tip test, 24 saatlik idrar günlüğü tutulması, ürodinami (idrar torbası içine yerleştirilen kateterler aracılığıyla basınç ölçümleri yapılarak idrar kaçırma tipinin makine ile belirlenmesi) yapılabilmektedir.

İdrar kaçırma tedavi yöntemleri nelerdir?

Öncelikle idrar kaçırma problemine yardım edebilecek hayat tarzı değişikliklerini uygulamak önemlidir:

- Kilo verme – hafif kilolu ya da obezseniz hekiminiz öncelikle kilo vermenizi isteyecektir. Mevcut kilo verme durumunuz beraberinde diyabet ve hipertansiyon probleminiz de var ise, inkontinans dışında bu durumların tedavisinde de işe yarayacaktır.

- Sıvı yönetimi – Az su içilmesi durumunda idrar yoğun hale gelir, rengi koyulaşır ve normalden daha koyu görünür, bu durum idrar torbasını irrite eder ve yetişememe tipi idrar kaçırma artar. Bir seferde fazla miktarda sıvı alımı yerine gün boyu küçük miktarlarda beli aralıklarla sıvı tüketiminin yapılması önerilir. Bunun dışında kafein-alkol içerikli sıvıların alımı azaltılmalıdır. Gece tuvalete gitme durumu söz konusu ise, gece sıvı alımını yatmadan 3-4 saat öncesi stoplamak uygun olacaktır.

- Kabızlığın önlenmesi – Kabızlık durumu idrar kaçırma problemlerini kötüleştirir. Diyette günlük alınan lifli gıda miktarının 30 gram civar olması kabızlıktan koruyucudur.

- İşemenin planlanması – İdrar torbasının sürekli dolu olmasından ziyade belli ve düzenli aralıklarla idrar torbasının boşaltılması, özellikle sıkışma tipi idrar kaçaklarını azaltacak, fizik aktivite sırasında dolu idrar kesesi ile oluşabilecek stres tipi idrar kaçaklarını önleyecektir.

Pelvik Taban Egzersizleri (KEGEL Egzersizleri)

Bu egzersizlerdeki temel amaç gülme, öksürme gibi karın içi basıncını artıran aktivitelerde olan idrar kaçırmaların önlenmesi için idrar torbası boynundaki kasların güçlendirilmesidir.

Vajinal Lazer Uygulamaları

Bu uygulamalarda lazerin etkisi ile kolajen üretimi uyarılmakta ve idrar torbasını yerinde tutan aynı zamanda destekleyen vajen ve pelvik kaslarda sıkılaşma sağlanmaktadır. İşlem yaklaşık 20 dakika sürer ve işlem sonrası günlük aktivitelere devam edilebilir.

İlaç Tedavisi

Bu grupta antikolinerjikler, beta adrenerjik ilaçlar ve östrojenler bulunmaktadır. Hekimin uygun gördüğü hasta gruplarında cerrahi tedavi önce ilaçlar denenmektedir.

Cerrahi

Özellikle stres tipi idrar kaçırma problemlerinde etkilidir. Stres inkontinans tedavisinde farklı tekniklerde cerrahi prosedürler söz konusudur. Bu hususta önemli olan nokta hastanın bu ameliyatlar açısından mümkünse çocuk istemini tamamlamış olması ve gebelik isteminin bulunmamasıdır.

Kadınlarda idrar kaçırma problemlerine hangi bölüm bakar?

Kadınlarda idrar kaçırma problemleri kadın hastalıkları uzmanları tarafından değerlendirilir; özellikle ürojinekoloji ile ilgilenen kadın hastalıkları uzmanları tarafından değerlendirilme önemlidir. Hastanın jinekoloji değerlendirmesi mutlaka yapılmalı, eşlik eden idrar torbası-rahim-barsak sarkmaları not edilmeli, tam bir pelvik rekonstrüksiyon açısından deneyimli eller tarafından muayene gerçekleştirilmelidir.

Kadınlarda neden daha fazla sistit görülür?

Kadınlar erkeklere göre daha fazla sistit olmaya eğilimlidirler. Kadınların üretrası daha kısadır, arka taraftan gaita yapılan kısmın yakın olması sebebiyle bakterileri idrar kesesine girmesi daha kolaydır. Diğer risk faktörleri:

- Menopoz: Azalan östrojen ile birlikte üretra (idrar yapılan boru) kısalır, incelir. Vajen florası değişerek, daha ince ve damarsız hale gelir.

- Diyabetes mellitus: Yüksek kan şekeri seviyeleri durumunda sistit olma olasılığı artmaktadır.

- İdrar torbasının tam boşaltılamaması